Fot. Unsplash
8 listopada opublikowana została kolejna, już trzecia, wersja projektu ustawy o fundacji rodzinnej – projekt z dnia 28 października 2022 roku. Przedsiębiorcy – firmy rodzinne od lat wyczekują możliwości ustanawiania w Polsce, nieznanej dotąd prawu polskiemu, fundacji rodzinnej. Fundacja rodzinna ma ułatwić nestorom – fundatorom sukcesję firmy zgodnie z ich wolą, nie tylko w pierwszym pokoleniu. Kancelaria Grabowski i Wspólnicy od samego początku uczestniczy w pracach nad projektem ustawy, wspierając w tym zakresie środowiska polskich przedsiębiorców, firm rodzinnych.
Projekt ustawy poza kwestiami ustanawiania fundacji rodzinnej, jej organizacji, rozwiązania i likwidacji, prawami i obowiązkami fundatora i beneficjenta, wprowadza zmiany kodeksu cywilnego w zakresie zachowku oraz zmiany ustaw podatkowych określając reguły opodatkowania w związku z ustanawianiem i działalnością fundacji.
Zadaniem fundacji rodzinnej ma być realizacja celów określonych przez fundatora w statucie fundacji, w oparciu o przekazany majątek. Fundacja rodzinna będzie zarządzać zgromadzonym majątkiem w interesie beneficjentów oraz spełniać świadczenia na rzecz beneficjentów, w tym może pokrywać koszty ich utrzymania lub kształcenia, a gdy beneficjentem będzie organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego – wspierać działalność pożytku publicznego zgodnie z ustawą.
Fundacja będzie mogła prowadzić działalność gospodarczą jedynie w zakresie wskazanym w ustawie.
Projekt ustawy umożliwia ustanawianie fundacji rodzinnej przez więcej niż jednego fundatora, w tym także przez osoby niespokrewnione ze sobą. Wyjątek w tym zakresie dotyczyć ma ustanawiania fundacji rodzinnej w testamencie – w tym przypadku fundacja rodzinna będzie mogła mieć tylko jednego fundatora.
Fundatorem fundacji rodzinnej będzie mogła być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Jeżeli fundacja będzie mieć więcej niż jednego fundatora, zmiana beneficjenta lub jego uprawnień, wymagać będzie zgody wszystkich fundatorów, chyba że statut będzie stanowić inaczej.
Fundator będzie mógł upoważnić w statucie inną osobę do wykonywania przysługujących mu uprawnień, np. gdy nie będzie mógł ich wykonywać z powodu choroby. Osoba upoważniona nie stanie się przez to fundatorem.
Beneficjentem fundacji a więc osobą która będzie otrzymywać określone korzyści zgodnie z wolą fundatora, będzie mogła być osoba fizyczna, organizacja pozarządowa prowadząca działalność pożytku publicznego, a także – co wprost wskazuje nowy projekt – sam fundator. Co istotne, projekt nie przewiduje konieczności istnienia stosunku pokrewieństwa, małżeństwa pomiędzy fundatorem a beneficjentem.
Nowy projekt wprost stanowi, iż prawa i obowiązku zarówno fundatora, jak i beneficjenta będą niezbywalne. Statut nie będzie mógł stanowić inaczej. Projekt zaostrzył formę zrzeczenia się uprawnień przez beneficjenta – zrzeczenie takie będzie wymagać formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym pod rygorem nieważności. Zrzeczenie się wszystkich uprawnień przez beneficjenta będzie równoznaczne ze zrzeczeniem się statusu beneficjenta.
Nowy projekt do wymogów niezbędnych do powstania fundacji rodzinnej dodał obowiązek sporządzenia przez fundatora spisu majątku wnoszonego do fundacji (w formie pisemnej) oraz określa wprost termin do którego ma być wniesiony fundusz założycielski – tj. przed wpisaniem fundacji do rejestru, a w przypadku ustanowienia fundacji rodzinnej w testamencie – w terminie dwóch lat od wpisu fundacji do rejestru. W spisie majątku, o którym mowa powyżej, zgodnie z projektem, będzie się zamieszczać rzeczy, prawa majątkowe wniesione przez fundatora albo osoby inne niż fundator do fundacji rodzinnej, ze wskazaniem podmiotu wnoszącego mienie oraz określeniem rodzaju i wartości każdego z wniesionych składników mienia, w wysokości określonej według stanu i cen z chwili ich wniesienia. Co wymaga podkreślenia, taki spis, będzie musiał być aktualizowany przez zarząd na koniec każdego roku obrotowego.
Organami fundacji będzie zarząd, rada nadzorcza fakultatywnie lub obowiązkowo, zgromadzenie beneficjentów.
Projekt ustawy obejmuje także zmiany Kodeksu cywilnego w zakresie zachowku. Projekt zakłada możliwość żądania przez zobowiązanego do jego zaspokojenia odroczenia terminu płatności, rozłożenia go na raty, a wyjątkowych przypadkach jego obniżenia, przy uwzględnieniu sytuacji osobistej i majątkowej uprawnionego do zachowku oraz obowiązanego do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku. Projekt wprost dopuszcza możliwość ograniczenia zrzeczenia się dziedziczenia tylko do zrzeczenia się prawa do zachowku w całości lub części.
Projekt zakłada, że przy obliczaniu zachowku dolicza się do spadku fundusz założycielski fundacji rodzinnej wniesiony przez fundatora oraz mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, nie więcej jednak niż do wysokości funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wniesionego przez spadkodawcę, przy czym, co istotne, nie będzie doliczać się do spadku funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wniesionego przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, chyba, że fundacja rodzinna będzie spadkobiercą oraz mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej otrzymanego przez osoby niebędące spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku.
Świadczenie od fundacji rodzinnej i mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej przekazane na rzecz uprawnionego do zachowku zaliczać się będzie na należny mu zachowek.
Sądem właściwym do rejestru fundacji rodzinnych ma być Sąd Okręgowy w Piotrowie Trybunalskim.
Projekt ustawy złagadza odpowiedzialność karną za wszystkie występki stypizowane w przepisach art. 126 projektu ustawy (dotyczą one raportowania). Pierwotnie były one zagrożone karą pozbawienia wolności, w wymiarze od 6 miesięcy do lat 3. W projekcie z dnia 28 października 2022 r. są zagrożone jedynie karą grzywny.
Jeśli chodzi o opodatkowanie fundacji to:
a) wniesienie mienia do fundacji przez fundatora/ów – wprowadzono zwolnienie przedmiotowe z podatku od spadków i darowizn; obecnie brak jest jasno zdefiniowanego stanowiska, iż jest to neutralne podatkowo,
b) wniesienie mienia do fundacji przez inne podmioty – wprowadzono zwolnienie przedmiotowe z podatku od spadków i darowizn; obecnie brak jest jasno zdefiniowanego, iż jest to neutralne podatkowo,
c) wypłata z fundacji lub przeniesienie mienia na rzecz beneficjenta:
– w grupie 4a PSD – zwolnienie z podatku od spadków i darowizn oraz PIT, tylko 15%CIT Fundacji,
– nie w grupie 4a – 15% CIT Fundacja i 15% PIT beneficjent,
d) przy likwidacji fundacji z wypłatami mienia – generalnie zwolnienie z PIT, Fundacja zapłaci 15% CIT od majątku likwidacyjnego bez możliwości ujęcie poniesionych kosztu uzyskania
przychodów,
e) fundacja rodzinna zyskała zwolnienie podmiotowe z CIT na podstawie art. 6 CIT, ale podatek wystąpi przy wypłacie świadczeń, likwidacji lub prowadzeniu innej działalności gospodarczej niż określona w art. 6 ustawy o fundacji rodzinnej.
Luiza Kwaśnicka – Radca prawny
Urszula Ogorzałek – Doradca podatkowy